Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Waterbeheer Bangladesh is steeds meer rijst gaan produceren. Daar is veel grondwater voor nodig. Wat opgepompt wordt, vult de moesson aan.
Boeren in Bangladesh zijn de afgelopen veertig jaar steeds meer grondwater gaan oppompen voor de teelt van met name rijst in het droge seizoen. Toch heeft dat niet overal in het land tot een groeiend grondwatertekort geleid. Onderzoekers hebben nu ontdekt hoe dat kan.
Tijdens het natte seizoen vullen de uitbundige moessonregens de ‘vrijgekomen ruimte’ in de bodem weer op. Met andere woorden, hoe meer er wordt onttrokken tijdens het droge seizoen (november-maart), hoe meer er wordt aangevuld tijdens het natte seizoen (april-oktober). Het uitgebreide systeem van aanvullingsroutes langs grote en kleine rivieren, langs meren en vijvers, langs kanalen, noemen ze de ‘Bengal Water Machine’. Hun resultaten zijn deze donderdag verschenen in Science.
De opkomst van de geïrrigeerde rijstteelt in Bangladesh voert terug op een serie ernstige overstromingen in de jaren 70. Daarna is de landbouw, mede via overheidsbeleid, geïntensiveerd. Zo was er steun voor de import van goedkope waterpompen. De vergunningverlening voor de installatie van pompen werd versoepeld, schrijft geograaf Aditi Mukherji van het International Water Management Institute in Delhi in een bijgaand commentaar in Science. De jaaropbrengst van rijst is tussen 1972 en 2019 bijna verviervoudigd, Van één oogst per jaar, ging het op veel plaatsen naar drie oogsten. Bangladesh is uitgegroeid tot een van de rijstschuren in de wereld.
Voor het nu gepubliceerde onderzoek verzamelden de wetenschappers data van 465 locaties door het land waar de grondwaterstand wekelijks wordt gemeten. „We zijn tien jaar bezig geweest om al die data bij elkaar te krijgen”, zegt Mohammad Shamsudduha, hydrogeoloog aan het University College in Londen en eerste auteur van het artikel.
Dat over de jaren heen een groter deel van de neerslag in de bodem is geïnfiltreerd, heeft nog een bijkomend voordeel, schrijven de wetenschappers in Science. Het in het natte seizoen overstroomde gebied in Bangladesh is afgenomen.
„Het opmerkelijke”, zegt Shamsudduha via de telefoon, „is dat de potentie van geïrrigeerde rijstteelt in Bangladesh al in 1975 is beschreven, ook in Science.”
Eigenlijk is dat slecht nieuws
Dat artikel beperkte zich nog tot het Ganges-bekken in Bangladesh. De twee auteurs beschrijven een plan voor de gecoördineerde aanleg van putten, pijpen en kanalen. „Dat plan is niet uitgevoerd. Maar vervolgens is het systeem, door de actie van miljoenen kleine boeren, alsnog min of meer spontaan ontstaan”, zegt Shamsudduha. Inmiddels pompen 16 miljoen kleine boeren over het land ondiep grondwater – tot een diepte van 100 meter – actief op.
De data laten ook zien dat de Bengal Water Machine niet overal even goed werkt. „In gebieden met veel klei in de bodem infiltreert het regenwater moeilijker”, zegt Shamsudduha. Ook zijn er gebieden waar een combinatie van relatief weinig neerslag (gemiddeld valt er 2.500 mm regen per jaar) combineert met hoge temperaturen en een daardoor hoge verdamping.
In haar commentaar schrijft Mukherji dat de data gebruikt kunnen worden om regionaal beleid te ontwikkelen voor het gebruik van grondwater. In het stroomgebied van de Brahmaputra zou dat gebruik in haar ogen verder geïntensiveerd kunnen worden. Tegelijk, schrijft ze, zal de aandrijving van de waterpompen met dieselgeneratoren vervangen moeten worden door irrigatie op basis van zonne-energie.
Maar Ane Wiersma, hydrogeoloog bij kennisinstituut Deltares en niet bij de studie betrokken, waarschuwt voor al te veel enthousiasme. Van de 465 onderzochte locaties zien de onderzoekers slechts op een derde iets van de dynamiek van de Bengal Water Machine terug. „Eigenlijk is dat slecht nieuws.” Wiersma wijst ook op figuur 2 in het artikel. Die laat, voor één locatie, het grondwaterniveau over de jaren zien. Die gaat steeds meer schommelen: steeds meer onttrekking in het droge seizoen, steeds meer aanvulling in het natte seizoen. „Maar over de jaren heen loopt het grondwaterniveau wel steeds verder terug.”
Wiersma ziet het zelf ook in het noordwesten van Bangladesh, waar hij betrokken is bij een project dat de haalbaarheid van kunstmatige grondwateraanvulling onderzoekt. Methoden die worden onderzocht zijn onder meer de aanleg van vijvers en infiltratieputten. „Je hebt er nogal wat gebieden met dikke kleilagen, waar het regenwater moeilijk infiltreert.” Hij vindt dat de auteurs de negatieve gevolgen van de grondwateronttrekking te weinig hebben belicht.
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.