Kopieer de link van het artikel

Veenweiden die vanuit de bodem nat worden gehouden, laten veel minder CO2 vliegen dan weilanden die droog worden gemalen. Dat blijkt uit vijf jaar experimenteren in Noord-Holland. ‘Uiteindelijk zullen we met natte teelten zelfs weer CO2 moeten gaan vastleggen in de veenweide.’

Een weiland in het veengebied bij Assendelft waar water in de bodem wordt gepompt, laat de helft minder CO2 de lucht in vliegen, dan een weiland waar geen maatregelen worden genomen. Dat blijkt uit de resultaten van het Innovatie Programma Veen. Voor dit programma hebben onderzoekers de afgelopen vijf jaar, op initiatief van terreinbeheerder Landschap Noord-Holland en de vereniging voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer Water, Land en Dijken, experimenten gedaan om de bodemdaling en CO2-uitstoot uit veengebieden te beperken.

Een van die experimenten maakte gebruik van zogeheten drukdrainage. Waar een drainagebuis normaalgesproken overtollig water uit de bodem laat weglopen naar een sloot, werd op de buizen in dit experiment juist een pomp gezet om het water actief de bodem in te pompen. Op die manier kon het land, met name in de zomer, een stuk natter worden gehouden. Het grondwater werd op 25 tot maximaal 30 centimeter onder het maaiveld gehouden.

Boer en koeien konden er bij die grondwaterstand nog net op, maar ondertussen verdroogde er veel minder veengrond, vertelt Bas van de Riet van het betrokken onderzoekscentrum B-WARE.

“Veengrond die aan lucht wordt blootgesteld ‘verbrandt’, waardoor het als CO2 de lucht in vliegt en waardoor de bodem daalt. Een gemiddeld Nederlands weiland in veenweidegebied, waar de grondwaterstand ’s zomers flink laag kan zijn, laat per hectare per jaar net zoveel CO2 de lucht in vliegen als een middenklasse auto die 135.000 kilometer rijdt. Ondertussen daalt die bodem tot wel een centimeter per jaar. Op de 15 hectare veenweide waar de boer drukdrainage had aangelegd, was die uitstoot in de jaren van ons experiment 12 ton CO2 per hectare per jaar lager dan op een naastgelegen perceel waar hij geen maatregelen had genomen”, aldus Van de Riet.

De drainage-met-pomp was slechts een van de maatregelen uit het innovatieprogramma. De onderzoekers keken ook naar manieren waarmee je de uitstoot niet alleen kan terugdringen, maar waarmee je misschien zelfs weer CO2 vast kunt leggen in de veengrond. Zo verbouwden ze op een ondergelopen proefveld in Zuiderveen twee verschillende soorten lisdodde, de bekende ‘rietsigaren’, en ook het drijvende waterplantje azolla.

Een kleine tegenvaller: vooral bij de teelt van grote lisdodde kwam ook wat methaan vrij uit de natte bodem. Omdat methaan een sterker broeikasgas is dan CO2, werd een deel van de klimaatwinst dus weer tenietgedaan. “Maar per saldo liet dit perceel toch veel minder broeikasgassen vliegen dan een ontwaterd veenweideperceel met gras”, stelt Van de Riet. “Uit een hectare grote lisdoddeteelt kwam op jaarbasis 12 ton broeikasgas vrij, bij kleine lisdodde was dat zelfs maar 3 ton, waarschijnlijk omdat via de dunnere stengels van kleine lisdodde minder methaan ontsnapt. Maar ondertussen werd er ook veel CO2 vastgelegd in het gewas. Netto werd daarmee op enkele percelen al meer CO2 uit de atmosfeer verwijderd dan dat er werd uitgestoten.”

Van de Riet benadrukt dat deze experimenten nog niet meteen de redding zullen zijn van de veenweide, laat staan dé oplossing van het enorme CO2-probleem in deze gebieden. “De drukdrainage betrof een vergelijking van maar één perceel van 15 hectare met één gewoon perceel. Die experimenten moeten op meer plekken en meerdere jaren worden herhaald om de resultaten echt vast te kunnen stellen. Dat gebeurt nu bijvoorbeeld in het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden.”

Naast winst op het gebied van broeikasgassen, waren er ook wel wat haken en ogen aan het project, zagen de onderzoekers. “Bij gebruik van drainage met pompen, zagen we in natte tijden ook een versnelde afvoer van meststoffen naar het oppervlaktewater. Dat is een probleem waar we in het kader van de Europese regels rond de waterkwaliteit echt een oplossing voor moeten vinden”, weet Van de Riet. De afgelopen tijd is duidelijk geworden dat Nederland de strenge eisen uit de Europese Kaderichtlijn Water voor 2027, onder andere op het gebied van meststoffen in het water, waarschijnlijk niet gaat halen.

Ook bij de teelt van alternatieve gewassen als lisdodde en azolla spelen nog de nodige praktische problemen, zegt Van de Riet. “Brussel erkent ze bijvoorbeeld nog niet als landbouwgewas, waardoor boeren een deel van hun subsidie zouden verliezen wanneer ze zich met deze ‘natte teelten’ bezig zouden gaan houden. En er moet ook nog een stabiele afzetmarkt komen voor deze nieuwe gewassen. Lisdodde is geschikt als veevoer maar ook als bouwmateriaal. Zeker in dat laatste geval leg je het opgeslagen CO2 langdurig vast in muren en onder daken. Azolla is weer interessant omdat het ontzettend snel kan groeien en in korte tijd enorm veel CO2 vastlegt. En het is ook heel geschikt als eiwitbron in veevoer, maar ook daar bestaat nu nog geen markt voor.”

Van de Riet kijkt onder andere naar de Nederlandse en de Europese overheid voor hulp bij het vlottrekken van deze markten. Ook melkveehouder Elmer Kramer, die de experimenten met de drukdrainage op zijn land faciliteerde, denkt dat dit niet zonder hulp van de overheid kan worden toegepast.

“Ik had nog even de hoop dat ik door die drukdrainage wat meer gras van het land zou kunnen halen, door minder droogte, maar dat viel tegen. De graszode bleef in droge zomers wel wat beter, maar per saldo leverde de drainage geen winst en geen verlies op. Een boer zal dus niet zomaar een paar duizend euro per hectare in deze drainage gaan investeren als daar geen enkele opbrengst tegenover staat. Het wordt een ander verhaal als je de winst in CO2-uitstoot op bijvoorbeeld een koolstofmarkt te gelde kan maken”, denkt Kramer. “Ook met een systeem van carbon credits zou je dit systeem misschien wél rendabel kunnen maken.”

De Nederlandse ‘veenprofessor’ Hans Joosten, verbonden aan de universiteit van Greifswald en niet bij het innovatieprogramma betrokken, onderschrijft de betekenis van het onderzoek en de resultaten. “Het ligt eerlijk gezegd in de lijn van wat ik verwachtte: drukdrainage en hogere waterstanden beperken de uitstoot, en zeker natte teelt of ‘paludicultuur’ zet meetbaar zoden aan de dijk.”

Joosten vindt dat er nog veel meer innovatief onderzoek in deze richting moet worden opgezet. “Want het remmen van de uitstoot door die drukdrainage is op zijn best een tussenoplossing: je maakt de CO2-uitstoot wel minder, maar het blijft alsnog een probleem. Wil je de uitstoot van broeikasgassen uit veengebieden echt stoppen – en dat moeten we om de klimaatdoelen te bereiken – dan zal je de melkveehouderij voor een groot deel moeten afbouwen en moeten we weer CO2 gaan vastleggen met behulp van biomassa uit natte teelten of met de aanleg van natte natuurgebieden. Dan kan het veen weer groeien in plaats van krimpen.”

Zolang koolstof in de natuur is opgeslagen kan het geen broeikasgas worden. Voor die natuurlijke opslag van CO2 wordt vaak naar tropisch oerwoud gekeken. Maar veengebieden en andere ‘wetlands’ zijn zeker zo belangrijk, rekenen ecologen voor.

Er komen nog te veel vervuilende stoffen in het water terecht, zegt Vitens-directeur Jelle Hannema. Maar zijn grootste zorg is of de levering van drinkwater overal vanzelfsprekend blijft.

Om u deze content te kunnen laten zien, hebben wij uw toestemming nodig om cookies te plaatsen. Open uw cookie-instellingen om te kiezen welke cookies u wilt accepteren. Voor een optimale gebruikservaring van onze site selecteert u "Accepteer alles". U kunt ook alleen de sociale content aanzetten: vink hiervoor "Cookies accepteren van sociale media" aan.

Log in of maak een account aan

Uw gegevens en de bezorg-, vakantie- en verhuisservice

Hier kunt u notificaties beheren

Zoeken op auteur, titel of onderwerp

Speel puzzels uit de krant én meer

We horen graag uw mening

Serviceomgeving voor al uw vragen

Kies en beheer uw favoriete nieuwsbrieven

Kies en beheer uw favoriete nieuwsbrieven

Digitale versie van de krant op uw computer, smartphone of tablet

Uitleg over overlijdensberichten in de krant

Deel belangrijke info met de Trouwredactie

Uitleg over uw rechten en regels

Uitleg over wat wij met uw gegevens doen

Uitleg over de gebruikte cookies op onze site en app

Op alle verhalen van Trouw rust uiteraard copyright. Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar copyright@trouw.nl. © 2022 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden